ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΠΑΛΑΙΩΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΩΝ

Κατὰ τὸ παρὸν ἔτος συμπληρώνονται διακόσια χρόνια ἀπὸ ἕνα πολὺ σημαντικὸ γεγονὸς τῆς ἱστορίας τῆς ἐκκλησιαστικῆς βυζαντινῆς μουσικῆς καὶ κατ᾿ ἐπέκτασιν τοῦ Γένους γενικότερα. Πρόκειται γιὰ τὴν σύσταση τῆς σημερινῆς ἐν χρήσει σημειογραφίας, ἡ ὁποία συνήθως καλεῖται νέα μέθοδος. Οἱ ἀπαιτήσεις πολυετοῦς ἐκμαθήσεως τῆς Παλαιᾶς Γραφῆς καὶ τὸ διαρκῶς αὐξανόμενο πλῆθος τῶν μουσικῶν συνθέσεων ἀπέτρεπαν τοὺς πολλοὺς ἀπὸ τὴν μύηση στὴν ψαλτικὴ τέχνη, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ὑπάρχει ἔντονο πρόβλημα διαδοχῆς. Τὸ ἔτος 1814, ὥριμη πλέον ἡ Ἱεραρχία καὶ ἡ τάξη τῶν ἱεροψαλτῶν ἀπὸ τὶς ἕως τότε (1) ζυμώσεις καὶ διεργασίες πρὸς ἁπλοποίηση τῆς συνοπτικῆς Παλαιᾶς Γραφῆς, βαίνουν πρὸς ὁλοκλήρωση τῆς τάσεως αὐτῆς. Τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ἀναθέτει τὴν εὐθύνη τοῦ ἔργου στοὺς τρεῖς διακεκριμένους μουσικούς: τὸν Ἱερομόναχο Χρύσανθο (μετέπειτα Μητροπολίτη Δυρραχίου), τὸν Λαμπαδάριο (μετέπειτα Πρωτοψάλτη) τῆς Μ.τ.Χ.Ε. Γρηγόριο, καὶ τὸν Χουρμούζιο (μετέπειτα τιμηθέντα μὲ τὸ ὀφίκκιο τοῦ Χαρτοφύλακος τῆς Μ.τ.Χ.Ε).

Ἡ Νέα Μέθοδος προσέφερε στοὺς μαθητὲς ἱκανοποιητικὴ κατάρτιση μετὰ ἀπὸ διετῆ μόνον ἐκπαίδευση, ἐνῷ μὲ τὴν Παλαιὰ Γραφὴ ἀπαιτοῦνταν δεκαπέντε καὶ πλέον ἔτη. Οἱ τρεῖς Διδάσκαλοι γι’αὐτό τους τὸ ἔργο θεωρήθηκαν ἐθνικοὶ εὐεργέτες. Μιὰ νέα περίοδος ἄρχεται γιὰ τὴν ἐκκλησιαστικὴ μουσική, χαρακτηριζόμενη ἀπὸ τὴν συνεχῶς αὐξανόμενη διάδοσή της καὶ τὴν ἀναζωογόνηση τῶν ἱερῶν ἀναλογίων.

Ὡς κατ᾿ ἐξοχὴν Διδάσκαλος τῆς Νέας Μεθόδου ἔμεινε γνωστὸς ὁ Χουρμούζιος, σηκώνοντας τὸ βάρος τῆς διαδόσεως ἀλλὰ καὶ τελειοποιήσεως τῆς Νέας Μεθόδου. Μὲ ἀξιοθαύμαστο ζῆλο, ἐπιμονὴ καὶ ἐπιμέλεια διδάσκει, ψάλλει, ἐκδίδει μουσικὰ βιβλία καὶ ἐργάζεται στὴν βελτίωση τῆς θεωρητικῆς ὑποδομῆς τοῦ νέου συστήματος. Γιὰ ἐμᾶς, ὅμως, ποὺ δὲν γνωρίζουμε «κατὰ διαδοχὴν» τὴν Παλαιὰ Γραφή, ἡ σπουδαιότερη προσφορὰ τοῦ Χουρμουζίου ποὺ ὅλο καὶ περισσότερο ἀναφαίνεται στὶς ἡμέρες μας, εἶναι τὸ μεταγραφικό του ἔργο. Ὁ χαλκέντερος Διδάσκαλος, προβλέποντας ὅτι σὲ μερικὰ χρόνια οὐδεὶς θὰ γνωρίζει τὴν Παλαιὰ Γραφή, θεώρησε ἀπαραίτητη ὑποχρέωσή του νὰ μᾶς παραδώσει ἕνα «σύνδεσμο» μὲ αὐτήν. Τί κάνει λοιπόν; Καταπιάνεται μὲ τὸ ὀγκωδέστατο καὶ κοπιῶδες ἔργο τῆς μεταγραφῆς στὴν Νέα Μέθοδο τῶν μελῶν ποὺ κατεγράφησαν στὴν Παλαιὰ Γραφή, παραδίδοντάς μας τελικῶς ἑβδομήντα χειρογράφους κώδικες. Μιὰ παραγωγὴ ποὺ ξεπερνᾶ τὶς εἰκοσιπέντε χιλιάδες σελίδες χειρογράφου καὶ ἡ ὁποία ἀντιστοιχεῖ τοὐλάχιστον σὲ τριανταπέντε χιλιάδες σελίδες τῶν σημερινῶν ἐντύπων βιβλίων. Τὰ ὀνόματα τῶν μελοποιῶν (σχεδὸν ἄγνωστα γιὰ τοὺς περισσοτέρους) ποὺ συναντῶνται στὰ ἐν λόγῳ χειρόγραφα ξεκινοῦν χρονολογικὰ ἀπὸ τὸν ἅγιο Ἰωάννη τὸν Δαμασκηνὸ καὶ ἐπεκτείνονται γιὰ χίλια καὶ πλέον ἔτη.

Τὰ περισσότερα ὅμως ἀπὸ τὰ μεταγραφέντα μέλη τέθηκαν σὲ ἀχρησία ἀπὸ τοὺς συγχρόνους του ἱεροψάλτες, ἀλλά, φαινομενικά, καὶ ἀπὸ τοὺς ἴδιους τοὺς τρεῖς Διδασκάλους. Ἂν κάποιος ὅμως ἐρευνήσῃ βαθύτερα, θὰ ἐντοπίσῃ στὴν ὅλη παρουσία των καὶ μιὰ διαίσθηση διαφορετική. Τὴν φωνὴ μιᾶς συνειδήσεως ποὺ ὑπεδείκνυε τὴν ἀστοχία τῆς ταφόπλακας ποὺ ἔτεινε νὰ ἐξαφανίσῃ ὁλόκληρη τὴν παλαιὰ δημιουργία. Γιὰ ποιὸν ἄλλο λόγο ὁ Χουρμούζιος (ἀλλὰ καὶ ὁ Γρηγόριος στὰ λίγα χρόνια ποὺ ἔζησε) ἀφιερώνει ὁλόκληρη τὴν ζωή του στὴν «ἐξήγηση», ἀπὸ τὴν ὁποία δὲν ἤλπιζε νὰ προσποριστεῖ ἀπολύτως τίποτα;

Ἄξιος ἐπαίνου εἶναι ὁ ἱεροψάλτης Δημήτριος Ε. Περσυνάκης, ὁ ὁποῖος θυσίασε χιλιάδες ὧρες ἐργασίας γιὰ τὴν δακτυλογράφηση τῶν ἀνεκδότων μελῶν, καὶ προχώρησε ἀνιδιοτελῶς στὴν παροῦσα ἔκδοση. Καὶ αὐτό, μὲ σκοπὸ νὰ μὴ μένῃ ἀναξιοποίητος ὁ πλοῦτος μιᾶς χιλιόχρονης γραπτῆς παραδόσεως, ἐπισφραγισμένης μάλιστα ἀπὸ τοὺς ἁγίους Ἰωάννη τὸν Δαμασκηνὸ καὶ Ἰωάννη τὸν Κουκουζέλη. Εὔχομαι νὰ συνδράμουν καὶ ἄλλοι μαζί του σὲ αὐτὸ τὸ μακρόπνοο καὶ πολύμοχθο ἔργο ποὺ ξεκίνησε.

 Δὲν μᾶς αἰφνιδιάζει ἡ «Ἑνωμένη Ρωμηοσύνη» γιὰ τὴν συμμετοχή της στὴν προκειμένη ἐκδοτικὴ προσπάθεια ἱστορικῆς σημασίας, καθὼς τὸ ἔχει ἀποδείξει καὶ σὲ ἄλλες περιπτώσεις. Μὲ τὸν παρόντα τόμο ἐγκαινιάζεται ἡ μουσικὴ σειρὰ ΨΑΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ, γεμίζοντας ἐλπίδες τὴν ἱεροψαλτικὴ κοινότητα. Τὰ κείμενα ἐπιστημονικοῦ ἐπιπέδου ποὺ συνοδεύουν τὰ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ θὰ ἀποβοῦν ὁπωσδήποτε ἐργαλεῖο γιὰ μουσικολογικὲς ἔρευνες. Τὴν ἄρτια ὁλοκλήρωση τῆς ἐκδόσεως ἐγγυήθηκε ἡ ἐνεργὴ σὲ ὅλες τὶς φάσεις συμμετοχὴ Ἁγιορειτῶν πατέρων, οἱ ὁποῖοι, ὡς διάδοχοι τῆς βυζαντινῆς τέχνης, ἐπιμελήθηκαν καὶ τὴν καλλιτεχνική του ἐπένδυση. Γιὰ ἀκόμη μιὰ φορὰ τὸ Ἅγιον Ὄρος στηρίζει τὴν συνέχιση τῆς παραδοσιακῆς βυζαντινῆς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς.

Εἴμαστε βέβαιοι ὅτι μὲ τὴν βοήθεια τῆς νέας μουσικῆς σειρᾶς θὰ προστεθῇ ἀκόμη ἕνα λιθαράκι στὸ βάθρο ποὺ πρέπει νὰ ἀνεβοῦμε ὥστε νὰ ἀτενίσουμε ὅλον τὸν πλοῦτο τῆς ἱερᾶς μουσικῆς καὶ ἔτσι νὰ μπορέσουμε νὰ γευθοῦμε τὴν ἔκφραση τῆς Χάριτος ποὺ ἔζησαν οἱ ἐμπνευστές της.

Μιλτιάδης Νικολάου, ἱεροψάλτης

(1). Πρωτεργάτης τῶν λεγομένων «ἐξηγήσεων» θεωρεῖται ὁ Ἱερεὺς Μπαλάσης (17^ος αἰών), ἐνῷ ὁ σημαντικότερος καινοτόμος στὴν κατεύθυνση αὐτὴ ἦταν ἀναμφίβολα ὁ Λαμπαδάριος Πέτρος (†1777).

Πληροφορίες για το βιβλίο: 

΄΄ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ΄΄, ΤΗΛ.: 2310552207, 6985085012

Θεσσαλονίκη, τιμή 16€

enromiosini.gr/oi-ekdoseis-mas