Καθ’ ημάς Εκκλησιαστική Μουσική Παράδοση

Ραδιόφωνο Πειραϊκής Εκκλησίας Εκπομπή “Ελληνορθόδοξη Πορεία”
91.2 FM

Με τον κ.Κωνσταντίνο Χολέβα
Κάθε Κυριακή 13:00-13:30

Καλεσμένος 11/12/2011 ο κ. Σταμάτης Κίσσας

http://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=ydWdXsgzIOg

http://www.youtube.com/watch?feature=player_profilepage&v=B0DIUZJXpI8

archaiognomon.wordpress.com

«Άνωθεν οι προφήται»

Πανήγυρη στην Ιερά Μονή Ιβήρων

«Ἄνωθεν οἱ  Προφῆται  σὲ  προκατήγγειλαν·  στάμνον,  ράβδον,  πλάκα,  κιβωτόν,  λυχνίαν,  ὄρος  ἀλατόμητον,  χρυσοῦν  θυμιατήριον  καὶ  σκηνήν,  πύλην  ἀδιόδευτον,  παλάτιον  καὶ  κλίμακα,  καὶ  θρόνον  τοῦ  Βασιλέως».

Ο ύμνος αυτός ψάλλεται “όταν ενδύεται ο αρχιερεύς”, κατά την ακολουθία του Καιρού και κατά το τυπικό της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, όταν ενδύεται ο Πατριάρχης την Κυριακή της Oρθοδοξίας, έξω από το Ιερό Βήμα, στο κέντρο του Σολέα.

Στο Άγιον Όρος ψάλλεται αδιάλειπτα, επί σειράν αιώνων, ως κανονικό Θεοτοκίο, αντί του "Και νυν..." της Λιτής, μπροστά ακριβώς στην Εικόνα της Παναγίας της Κουκουζέλισσας το Εσπέρας της Εορτής του Αγίου Αθανασίου του εν Άθω στην Ι. Μ. Μεγίστης Λαύρας, και σε άλλες Θεομητορικές εορτές.

Το μέλος ανήκει στο μαΐστορα Ιωάννη Κουκουζέλη, γεγονός που αποδεικνύει η λιτή και υποβλητική του σύνθεση το εκκλησιαστικό του ύφος, με τις επαναλαμβανόμενες θέσεις, και το ακροτελεύτιο έντεχνο και μελωδικό κράτημα. Πρόκειται για ιστορικό μέλος με ασυνήθιστα μεγάλη χειρόγραφη και έντυπη παράδοση, η οποία υποδηλώνει και την αντίστοιχη επίσης μεγάλη λειτουργική του χρήση.

pemptousia.gr

Γιατί θυμιάζουν οι μοναχοί στις ακολουθίες;

Στην ακολουθία του Όρθρου ψάλλεται ο Πολυέλαιος «Δούλοι Κύριον» έρρυθμα για να ταιριάζει η ψαλμωδία με την κίνηση του κατζίου, του θυμιατού με το οποίο θυμιάζουν οι μοναχοί που έχουν το διακόνημα του εκκλησιαστικού.

Το κατζίο είναι φορητό και χρησιμοποιείται στις λατρευτικές συνάξεις εντός του ναού, όταν ψάλλονται ύμνοι από την Παλαιά Διαθήκη ή αναγινώσκονται οι Μεγάλες Ώρες. Είναι μεταλλικό με μακριά χειρολαβή και κουδούνια, τα οποία συμβολίζουν τα βήματα του Θεού στον Παράδεισο και προτρέπουν τους μοναχούς σε εγρήγορση: ”Και άκουσαν τη φωνή του Κυρίου του Θεού, να περπατάει στον παράδεισο προς το δειλινό” (Παλαιά Διαθήκη Γένεση Κεφ. 3, Στίχος 8.)

 Όταν οι εκκλησιαστικοί θυμιάζουν με το κατζίο φέρουν στον ώμο τους ένα τετράγωνο ύφασμα που λέγεται ”αήρ” συνήθως είναι χρυσοποίκιλτο και δηλώνει το αγγελικό τάγμα που εξέπεσε από τη πατρώα δόξα και που αντικαταστάθηκε από τους μοναχούς. Ο εκκλησιαστικός λοιπόν κρατά το κατζίο με το ”χειρομανδήλιον”, το οποίο είναι μικρότερο από τον ”αέρα”. Ο συμβολισμός του απορρέει από την απάντηση του Αναστημένου Κυρίου ”μη μου άπτου” (μην με αγγίζεις), στην Μαρία την μυροφόρο, όταν αυτή από την χαρά της ήθελε να Τον αγγίξει. (Κατά Ιωάννη Κεφ. 20, Στίχος 17.)

Επειδή το θυμιατήριο συμβολίζει τις δύο φύσεις, ανθρώπινη και θεϊκή, και τις τρεις υποστάσεις Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα  και επειδή ο εκκλησιαστικός δεν έχει ιεροσύνη, πιάνει το κατζίο με το ”χειρομάνδηλο” από ευλάβεια και σεμνότητα.

pemptousia.gr

Καφέ με τον Άρχοντα Πρωτοψάλτη της ΜτΧΕ κύριο Λεωνίδα Αστέρη!

https://www.youtube.com/watch?v=qYcD11JRkVE

Αξίζει να αναφέρουμε ότι ο Άρχοντας περίμενε τρεις ολόκληρες ώρες στο cafe Gezi στην πλατεία Ταξίμ της Πόλης για να συναντηθούμε. Tον ευχαριστούμε γιαυτό και κυρίως για το ότι κράτησε σε υψηλά επίπεδα την Ψαλτική Τέχνη τόσες δεκαετίες. Του θέσαμε ερωτήματα που δεν έχουν διατυπωθεί σε παλαιότερες συνεντεύξεις, όπως αν η μουσική μας είναι θεμελιωμένη (Χρύσανθο) , τι συμβουλεύει τους νέους ψάλτες (Πρωγάκη), αν η Θεσσαλονίκη ήταν στην Ελλάδα τις προηγούμενες δεκαετίες η μόνη πηγή της γνήσιας ψαλτικής παραδόσεως (Πρίγγος), την άποψή του για διδασκάλους του 19ου αιώνα, τη Σμυρναϊκή σχολή (Μισαηλίδη), τη διαφόρά ύφους και φωνητικού τρόπου, τα μακάμια ..... Προβληματισμένος αρκετά με την υπάρχουσα κατάσταση στην Κων/λη και τη φθίνουσα πορεία των πραγμάτων. Διακριτικός και ευγενής μας εντυπωσίασε. Ευχόμαστε ο Θεός να τον κρατά δυνατό !

Κωνσταντινούπολη 5 Ιουλίου 2014
Βασίλης Κουφογιάννης-Τετρά φωνος

Γέροντας Παΐσιος: «Ὅταν κανεὶς ψάλλη χωρὶς νὰ ἔχη καλὴ πνευματικὴ κατάσταση, εἶναι χειρότερο ἀπὸ μουσικὴ παραφωνία»

Ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ Γέροντος Παϊσίου τοῦ Ἁγιορείτου

 «Περὶ Προσευχῆς», 

ἐκδόσεις τοῦ Ἡσυχαστηρίου 

Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου Σουρωτῆς

- Ὁ τρόπος ποὺ ψάλλω, Γέροντα, εἶναι βαρύς. Ἔχω τὸν λογισμὸ πὼς αὐτὸ ὀφείλεται στὸ ὅτι ἡ προφορά μου εἶναι βαρειά.

- Σὲ ἔχω δεῖ καὶ …βαρειὰ καὶ …ἐλαφριά! Ὅταν εἶσαι βαρειά, τότε ψέλνεις καὶ βαριά. Ἀπὸ τὴν ἐσωτερική σου κατάσταση ξεκινάει αὐτό· αὐτὴν νὰ ἐλέγχης. Ἕνας ποὺ ἔχει λεπτὴ φωνή, ἂν εἶναι σὲ καλὴ πνευματικὴ κατάσταση, ἀκούγεται σὰν ἀηδονάκι· ἀλλιῶς, εἶναι σὰν νὰ τσιρίζη. Ἕνας ποὺ ἔχει χονδρὴ φωνή, ἂν δὲν εἶναι σὲ καλὴ πνευματικὴ κατάσταση, ἀκούγεται σὰν γέρος ποὺ μαλώνει.

Ἂν ψάλετε μία-μία, θὰ καταλάβετε σὲ τί κατάσταση βρίσκεσθε ἐκείνη τὴν ὥρα.

- Γέροντα, ὅταν ψάλλουμε στὸν ναό, προσέχουμε νὰ μὴ γίνωνται παραφωνίες.

- Φυσικά, χρειάζεται νὰ προσέχετε, γιατί ὅλα πρέπει νὰ γίνωνται «εὐσχημόνως καὶ κατὰ τάξιν». Πρῶτα ἀπὸ ὅλα ὅμως πρέπει νὰ φροντίζουμε νὰ ἐφαρμόσουμε τὸ «εὐσχημόνως» στὴν ψυχή μας, νὰ ὑπάρχη δηλαδὴ ἡ ψυχικὴ τάξη, νὰ εἴμαστε ἐντάξει μὲ τὸν Θεό. Ὅταν κανεὶς ψάλλη χωρὶς νὰ ἔχη καλὴ πνευματικὴ κατάσταση, αὐτὸ εἶναι χειρότερο ἀπὸ μία μουσικὴ παραφωνία. Γιατί, ὅπως τὸ καλὸ φέρνει...μία καλὴ ἀλλοίωση, ἔτσι καὶ τὸ κακὸ φέρνει μία κακὴ ἀλλοίωση, καὶ δὲν μποροῦν νὰ προσευχηθοῦν οἱ ἄνθρωποι. Ἂν δὲν εἶναι τακτοποιημένος ἐσωτερικὰ κανείς, ἂν ἔχη ἀριστεροὺς λογισμούς, μικροπρέπειες κ.λ.π., τί ψαλτικὴ νὰ κάνη; Πῶς θὰ νιώση μέσα του τὴν παραδεισένια γλυκύτητα, γιὰ νὰ ψάλη μὲ τὴν καρδιά; Γι΄ αὐτὸ λέει: «Εὐθυμεῖ τις; ψαλλέτω»! Ὅσοι ψάλλουν, κανονικὰ πρέπει νὰ ἔχουν τὴν πιὸ τρυφερὴ καρδιὰ καὶ τὴν πιὸ γλυκειὰ καὶ χαρούμενη ἐσωτερικὴ κατάσταση. Πῶς νὰ ψάλης «Φῶς ἱλαρόν…», ἂν δὲν ἔχει ἱλαρότητα;

http://www.orthodoxia-ellhnismos.gr/2014/08/blog-post_99.html

Γέρων Δοσίθεος Κατουνακιώτης

Το περιβόλι της Παναγίας είναι κατεξοχήν τόπος λατρείας του Θεού, ύμνησης και τιμής της Θεοτόκου και των Αγίων. Η ενασχόληση των αγιορειτών με την ψαλτική είναι καθημερινός τρόπος ζωής γεγονός που δίνει στον κάθε μοναχό την ευκαιρία να καλλιεργήσει και να προσφέρει το τάλαντό του στη δόξα του Θεού.

Ο Γέρων Δοσίθεος Κατουνακιώτης (1912-1991),υπήρξε εκφραστής της αγιορειτικής ψαλτικής παραδόσεως. Έλαβε τα πρώτα μαθήματα βυζαντινής μουσικής από πρόσφυγες ιεροψάλτες. Στο Άγιον Όρος είχε την ευκαιρία να ακούσει τους καλύτερους Αγιορείτες μουσικούς. Τυφλός όντας,  ανέπτυξε ιδιαίτερα την αίσθηση της ακοής και χάρη στην μουσική του επιδεκτικότητα κατάφερε να αποκτήσει άρτια μουσική γνώση.

pemptousia.gr

Ένας μεγάλος και ανεπανάληπτος Πρωτοψάλτης

Ο Θρασύβουλος Στανίτσας γεννήθηκε στα Ψωμαθειά  της Πόλης, το έτος 1910. Την πρώτη του μουσική κατάρτιση έλαβε από τον θείο του Δημήτριο Θεραπειανό. Μαθήτευσε κοντά στους Μιχαήλ Χατζηαθανασίου, Δημήτριο Βουτσινά, Γιάγγο Βασιλειάδη και Ιωάννη Παλάσση. Έψαλλε σε διάφορους ναούς της Πόλης: Ψωμαθειά, στον Άγιο Μηνά, στη Θεία Ανάληψη, στον Άγιο Κωνσταντίνο, και στο Γαλατά, στον Άγιο Νικόλαο, αριστερός με Πρωτοψάλτη τον Παλάσση.

Το 1939, όταν ο Λαμπαδάριος Κωνσταντίνος Πρίγγος διαδέχθηκε τον λόγω γήρατος αποχωρήσαντα Πρωτοψάλτη Ιάκωβο Ναυπλιώτη, εκλήθη ο έξωθεν του Πατριαρχικού ναού Θρασύβουλος Στανίτσας να αναλάβη από 1ης Μαρτίου του ίδιου έτους την θέση του Άρχοντα Λαμπαδαρίου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας. Ο Στανίτσας διαδέχθηκε τον Κωνσταντίνο Πρίγγο, κατα το έτος 1960. Στη συνέχεια βρέθηκε στην Ελλάδα και το 1966 διορίστηκε στον Άγιο Δημήτριο Αμπελοκήπων Αθηνών, όπου και παρέμεινε μέχρι και της συνταξιοδοτήσεώς του το 1981.

Διακρίθηκε για το φωνητικό του τάλαντο, την βαθιά γνώση της μουσικής τέχνης, την τεχνική δεξιότητα και απαράμιλλη εκφραστική απόδοση των διαστηματικών αποχρώσεων. Με απόλυτο σεβασμό στο Πατριαρχικό ύφος και στα καθιερωμένα ψαλτικά μαθήματα μεγάλων διδασκάλων, απετέλεσε συνδετικό κρίκο της αδιάκοπης Πατριαρχικής ψαλτικής αλυσίδας. Σύμφωνα και με τον καθηγητή Γρηγόριο Στάθη ο Θρ. Στανίτσας «έφερε έναν άλλο αέρα, που φύσηξε και αναζωογόνησε τα ψαλτικά πράγματα στην πολύμορφη από άποψη Εκκλησιαστικής Μουσικής Αττική».

Ο Στανίτσας απεβίωσε στις 18 Αυγούστου του 1987. Κατά την ημέρα της κηδείας του στον Άγιο Δημήτριο Αμπελοκήπων η σορός του τέθηκε σε παλλάϊκό προσκήνυμα ιεροψαλτών, κληρικών και πλήθος κόσμου. Στον επικήδειο που εξεφώνησε ο Εκπρόσωπος της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχου Δημητρίου, Μητροπολίτης Σταυρουπόλεως Μάξιμος, Σχολάρχης της Θεολογικής Σχολής Χάλκης, ανέφερε ότι «μία κέδρος της παρ΄ ημίν μουσικής εξηράνθη, ο μύστης της πατρώας ημών Βυζ. Μουσικής εξεμέτρησε το ζην, η πολύφθογγος λύρα εσίγησε, εκάμφθη υπό το βάρος της επαράτου νόσου, άδων και ψάλλων σχεδόν μέχρι της τελευταίας του αναπνοής ….».

pemptousia.gr

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΠΑΛΑΙΩΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΩΝ

Κατὰ τὸ παρὸν ἔτος συμπληρώνονται διακόσια χρόνια ἀπὸ ἕνα πολὺ σημαντικὸ γεγονὸς τῆς ἱστορίας τῆς ἐκκλησιαστικῆς βυζαντινῆς μουσικῆς καὶ κατ᾿ ἐπέκτασιν τοῦ Γένους γενικότερα. Πρόκειται γιὰ τὴν σύσταση τῆς σημερινῆς ἐν χρήσει σημειογραφίας, ἡ ὁποία συνήθως καλεῖται νέα μέθοδος. Οἱ ἀπαιτήσεις πολυετοῦς ἐκμαθήσεως τῆς Παλαιᾶς Γραφῆς καὶ τὸ διαρκῶς αὐξανόμενο πλῆθος τῶν μουσικῶν συνθέσεων ἀπέτρεπαν τοὺς πολλοὺς ἀπὸ τὴν μύηση στὴν ψαλτικὴ τέχνη, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ὑπάρχει ἔντονο πρόβλημα διαδοχῆς. Τὸ ἔτος 1814, ὥριμη πλέον ἡ Ἱεραρχία καὶ ἡ τάξη τῶν ἱεροψαλτῶν ἀπὸ τὶς ἕως τότε (1) ζυμώσεις καὶ διεργασίες πρὸς ἁπλοποίηση τῆς συνοπτικῆς Παλαιᾶς Γραφῆς, βαίνουν πρὸς ὁλοκλήρωση τῆς τάσεως αὐτῆς. Τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ἀναθέτει τὴν εὐθύνη τοῦ ἔργου στοὺς τρεῖς διακεκριμένους μουσικούς: τὸν Ἱερομόναχο Χρύσανθο (μετέπειτα Μητροπολίτη Δυρραχίου), τὸν Λαμπαδάριο (μετέπειτα Πρωτοψάλτη) τῆς Μ.τ.Χ.Ε. Γρηγόριο, καὶ τὸν Χουρμούζιο (μετέπειτα τιμηθέντα μὲ τὸ ὀφίκκιο τοῦ Χαρτοφύλακος τῆς Μ.τ.Χ.Ε).

Ἡ Νέα Μέθοδος προσέφερε στοὺς μαθητὲς ἱκανοποιητικὴ κατάρτιση μετὰ ἀπὸ διετῆ μόνον ἐκπαίδευση, ἐνῷ μὲ τὴν Παλαιὰ Γραφὴ ἀπαιτοῦνταν δεκαπέντε καὶ πλέον ἔτη. Οἱ τρεῖς Διδάσκαλοι γι’αὐτό τους τὸ ἔργο θεωρήθηκαν ἐθνικοὶ εὐεργέτες. Μιὰ νέα περίοδος ἄρχεται γιὰ τὴν ἐκκλησιαστικὴ μουσική, χαρακτηριζόμενη ἀπὸ τὴν συνεχῶς αὐξανόμενη διάδοσή της καὶ τὴν ἀναζωογόνηση τῶν ἱερῶν ἀναλογίων.

Ὡς κατ᾿ ἐξοχὴν Διδάσκαλος τῆς Νέας Μεθόδου ἔμεινε γνωστὸς ὁ Χουρμούζιος, σηκώνοντας τὸ βάρος τῆς διαδόσεως ἀλλὰ καὶ τελειοποιήσεως τῆς Νέας Μεθόδου. Μὲ ἀξιοθαύμαστο ζῆλο, ἐπιμονὴ καὶ ἐπιμέλεια διδάσκει, ψάλλει, ἐκδίδει μουσικὰ βιβλία καὶ ἐργάζεται στὴν βελτίωση τῆς θεωρητικῆς ὑποδομῆς τοῦ νέου συστήματος. Γιὰ ἐμᾶς, ὅμως, ποὺ δὲν γνωρίζουμε «κατὰ διαδοχὴν» τὴν Παλαιὰ Γραφή, ἡ σπουδαιότερη προσφορὰ τοῦ Χουρμουζίου ποὺ ὅλο καὶ περισσότερο ἀναφαίνεται στὶς ἡμέρες μας, εἶναι τὸ μεταγραφικό του ἔργο. Ὁ χαλκέντερος Διδάσκαλος, προβλέποντας ὅτι σὲ μερικὰ χρόνια οὐδεὶς θὰ γνωρίζει τὴν Παλαιὰ Γραφή, θεώρησε ἀπαραίτητη ὑποχρέωσή του νὰ μᾶς παραδώσει ἕνα «σύνδεσμο» μὲ αὐτήν. Τί κάνει λοιπόν; Καταπιάνεται μὲ τὸ ὀγκωδέστατο καὶ κοπιῶδες ἔργο τῆς μεταγραφῆς στὴν Νέα Μέθοδο τῶν μελῶν ποὺ κατεγράφησαν στὴν Παλαιὰ Γραφή, παραδίδοντάς μας τελικῶς ἑβδομήντα χειρογράφους κώδικες. Μιὰ παραγωγὴ ποὺ ξεπερνᾶ τὶς εἰκοσιπέντε χιλιάδες σελίδες χειρογράφου καὶ ἡ ὁποία ἀντιστοιχεῖ τοὐλάχιστον σὲ τριανταπέντε χιλιάδες σελίδες τῶν σημερινῶν ἐντύπων βιβλίων. Τὰ ὀνόματα τῶν μελοποιῶν (σχεδὸν ἄγνωστα γιὰ τοὺς περισσοτέρους) ποὺ συναντῶνται στὰ ἐν λόγῳ χειρόγραφα ξεκινοῦν χρονολογικὰ ἀπὸ τὸν ἅγιο Ἰωάννη τὸν Δαμασκηνὸ καὶ ἐπεκτείνονται γιὰ χίλια καὶ πλέον ἔτη.

Τὰ περισσότερα ὅμως ἀπὸ τὰ μεταγραφέντα μέλη τέθηκαν σὲ ἀχρησία ἀπὸ τοὺς συγχρόνους του ἱεροψάλτες, ἀλλά, φαινομενικά, καὶ ἀπὸ τοὺς ἴδιους τοὺς τρεῖς Διδασκάλους. Ἂν κάποιος ὅμως ἐρευνήσῃ βαθύτερα, θὰ ἐντοπίσῃ στὴν ὅλη παρουσία των καὶ μιὰ διαίσθηση διαφορετική. Τὴν φωνὴ μιᾶς συνειδήσεως ποὺ ὑπεδείκνυε τὴν ἀστοχία τῆς ταφόπλακας ποὺ ἔτεινε νὰ ἐξαφανίσῃ ὁλόκληρη τὴν παλαιὰ δημιουργία. Γιὰ ποιὸν ἄλλο λόγο ὁ Χουρμούζιος (ἀλλὰ καὶ ὁ Γρηγόριος στὰ λίγα χρόνια ποὺ ἔζησε) ἀφιερώνει ὁλόκληρη τὴν ζωή του στὴν «ἐξήγηση», ἀπὸ τὴν ὁποία δὲν ἤλπιζε νὰ προσποριστεῖ ἀπολύτως τίποτα;

Ἄξιος ἐπαίνου εἶναι ὁ ἱεροψάλτης Δημήτριος Ε. Περσυνάκης, ὁ ὁποῖος θυσίασε χιλιάδες ὧρες ἐργασίας γιὰ τὴν δακτυλογράφηση τῶν ἀνεκδότων μελῶν, καὶ προχώρησε ἀνιδιοτελῶς στὴν παροῦσα ἔκδοση. Καὶ αὐτό, μὲ σκοπὸ νὰ μὴ μένῃ ἀναξιοποίητος ὁ πλοῦτος μιᾶς χιλιόχρονης γραπτῆς παραδόσεως, ἐπισφραγισμένης μάλιστα ἀπὸ τοὺς ἁγίους Ἰωάννη τὸν Δαμασκηνὸ καὶ Ἰωάννη τὸν Κουκουζέλη. Εὔχομαι νὰ συνδράμουν καὶ ἄλλοι μαζί του σὲ αὐτὸ τὸ μακρόπνοο καὶ πολύμοχθο ἔργο ποὺ ξεκίνησε.

 Δὲν μᾶς αἰφνιδιάζει ἡ «Ἑνωμένη Ρωμηοσύνη» γιὰ τὴν συμμετοχή της στὴν προκειμένη ἐκδοτικὴ προσπάθεια ἱστορικῆς σημασίας, καθὼς τὸ ἔχει ἀποδείξει καὶ σὲ ἄλλες περιπτώσεις. Μὲ τὸν παρόντα τόμο ἐγκαινιάζεται ἡ μουσικὴ σειρὰ ΨΑΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ, γεμίζοντας ἐλπίδες τὴν ἱεροψαλτικὴ κοινότητα. Τὰ κείμενα ἐπιστημονικοῦ ἐπιπέδου ποὺ συνοδεύουν τὰ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ θὰ ἀποβοῦν ὁπωσδήποτε ἐργαλεῖο γιὰ μουσικολογικὲς ἔρευνες. Τὴν ἄρτια ὁλοκλήρωση τῆς ἐκδόσεως ἐγγυήθηκε ἡ ἐνεργὴ σὲ ὅλες τὶς φάσεις συμμετοχὴ Ἁγιορειτῶν πατέρων, οἱ ὁποῖοι, ὡς διάδοχοι τῆς βυζαντινῆς τέχνης, ἐπιμελήθηκαν καὶ τὴν καλλιτεχνική του ἐπένδυση. Γιὰ ἀκόμη μιὰ φορὰ τὸ Ἅγιον Ὄρος στηρίζει τὴν συνέχιση τῆς παραδοσιακῆς βυζαντινῆς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς.

Εἴμαστε βέβαιοι ὅτι μὲ τὴν βοήθεια τῆς νέας μουσικῆς σειρᾶς θὰ προστεθῇ ἀκόμη ἕνα λιθαράκι στὸ βάθρο ποὺ πρέπει νὰ ἀνεβοῦμε ὥστε νὰ ἀτενίσουμε ὅλον τὸν πλοῦτο τῆς ἱερᾶς μουσικῆς καὶ ἔτσι νὰ μπορέσουμε νὰ γευθοῦμε τὴν ἔκφραση τῆς Χάριτος ποὺ ἔζησαν οἱ ἐμπνευστές της.

Μιλτιάδης Νικολάου, ἱεροψάλτης

(1). Πρωτεργάτης τῶν λεγομένων «ἐξηγήσεων» θεωρεῖται ὁ Ἱερεὺς Μπαλάσης (17^ος αἰών), ἐνῷ ὁ σημαντικότερος καινοτόμος στὴν κατεύθυνση αὐτὴ ἦταν ἀναμφίβολα ὁ Λαμπαδάριος Πέτρος (†1777).

Πληροφορίες για το βιβλίο: 

΄΄ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ΄΄, ΤΗΛ.: 2310552207, 6985085012

Θεσσαλονίκη, τιμή 16€

enromiosini.gr/oi-ekdoseis-mas

Σύλλογος Ιεροψαλτών Καβάλας "Ιωάννης ο Κουκουζέλης"

Η ιστορική επίσκεψη του συλλόγου ιεροψαλτών Καβάλας "Ιωάννης Κουκουζέλης" στη Νυρεμβέργη (1999).

Ύστερα από πρόσκληση του Δήμου Νυρεμβέργης στην οποία ανταποκρίθηκε πρόθυμα ο Δήμος Καβάλας, επισκέφθηκε τη Νυρεμβέργη ο Σύλλογος Ιεροψαλτών Καβάλας "Ιωάννης ο Κουκουζέλης", υπό την καθοδήγηση του πρωτοψάλτη κου Ματθαίου Τσαμκιράνη. Οι ιεροψάλτες έμειναν 4 μέρες στην Νυρεμβέργη, έψαλλαν στην Hauptmarkt, για το γερμανικό κοινό, στην Χριστουγεννιάτικη αγορά των αδελφών πόλεων, έψαλλαν στην εκκλησία της ελληνορθόδοξης κοινότητας Νυρεμβέργης και έλαβαν μέρος στην Χριστουγεννιάτικη γιορτή του Συλλόγου "Φίλος". Τέλος προσκεκλημένοι του δημάρχου Νυρεμβέργης, έψαλλαν σε μια από τις ωραιότερες σάλες του ιστορικού Δημαρχείου. Ο δήμαρχος Νυρεμβέργης αναφέρθηκε με εξαιρετικά λόγια στην χορωδία ιεροψαλτών και τους ευχαρίστησε για την τιμή που έκαναν στην Νυρεμβέργη να εμφανιστούν εκεί.

http://kavala.pkteam.gr/index.php?page=nurenberg4

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΙΣ – Σ. Παπαμανωλάκης (3)

Η τρίτη συνέντευξη του κ.Σταματίου Παπαμανωλάκη, βοηθού του Πατριαρχικού Ψάλτου Κωνσταντίνου Πρίγγου, στο πλαίσιο της ραδιοφωνικής εκπομπής «Βυζαντινής Μουσικής Περιήγησις». Παρουσίαση: Ιωάννης Δαμαρλάκης. (Ραδιοφωνικός Σταθμός της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης – εκπομπή 201η. Ηράκλειο – 4/3/09.)

http://ikoukouzelis.com/archives/4660

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΗΣ ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

https://www.youtube.com/watch?v=-TzLH__PBvU

Ἦχος α΄

Ἐν τῇ Γεννήσει τὴν παρθενίαν ἐφύλαξας, ἐν τῇ Κοιμήσει τὸν κόσμον οὐ κατέλιπες Θεοτόκε· μετέστης πρὸς τὴν ζωήν, μήτηρ ὑπάρχουσα τῆς ζωῆς, καὶ ταῖς πρεσβείαις ταῖς σαῖς λυτρουμένη, ἐκ θανάτου τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

Η ιστορία των Παρακλήσεων στην Υπεραγία Θεοτόκο - από την αυτοκρατορία της Νίκαιας, στην αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης

Μέσα σε δύσκολες στιγμές του Βυζαντίου, όπου μόνη ελπίδα ήταν ο Θεός και η Υπεραγία Μητέρα Του, ένας Αυτοκράτορας και ένας απλός μοναχός συνέθεσαν τους δύο Παρακλητικούς Κανόνες…

“Ουδείς προστρέχων επί σοι κατησχυμένος από Σου εκπορεύεται,
Αγνή Παρθένε Θεοτόκε…”

Η αγάπη, ο σεβασμός και η τιμή των πιστών για το πρόσωπο της Θεοτόκου εκδηλώθηκαν από πολύ νωρίς, από την αρχή της σωτηρίου οικονομίας, όπως λέγουν οι άγιοι θεοφόροι Πατέρες της Εκκλησίας μας, και είναι τόσο μεγάλη, ώστε αδυνατεί ο ανθρώπινος λόγος να περιγράψει τα αισθήματα αυτά επαρκώς.

Από αυτήν την αγάπη, την τιμή και την ελπίδα στην μεσιτεία της προς τον μέγα και Μόνο Μεσίτη Χριστό και Υιό της, κατά το ανθρώπινον η Εκκλησία καθιέρωσε να τελείτε κατά την περίοδο της νηστείας του Δεκαπενταυγούστου, η ιερή Ακολουθία του Μικρού και του Μεγάλου Παρακλητικού Κανόνος εναλλάξ, εκτός των εορτών της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος και της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

Έτσι επ’ ευκαιρίας του γεγονότος αυτού καλόν είναι να δούμε και να γνωρίσουμε μερικά πράγματα για το τι είναι κανόνας, και ποιος συνέθεσε τον Μικρό και τον Μεγάλο Παρακλητικό κανόνα στην Υπεραγία Θεοτόκο.

Κανόνας στην εκκλησιαστική υμνογραφία είναι ύμνοι μακροσκελής, αποτελούμενοι από μικρότερες ενότητες, που ονομάζονται Ωδές. Η κάθε ωδή αποτελείτε από τον ειρμό, που είναι η πρώτη στροφή κάθε Ωδής και χρησιμεύει σαν υπόδειγμα στα τροπάρια, που τρέπονται σύμφωνα με τον ήχο του ειρμού και τέλος το εφύμνιο όπου επαναλαμβάνεται σε κάθε τροπάριο «Υπεραγία Θεοτόκε, σώσον ημάς».

H Μεγάλη και Μικρή Παράκληση στην Ύπεραγία Θεοτόκο, είναι από τις πιο λαοφιλείς ακολουθίες της Ελληνικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, είναι υμνολογικά ποιήματα του δεκάτου τρίτου αιώνα, κληρονομιές της Αυτοκρατορίας της Νικαίας και της επανασυγκροτηθείσης Αυτοκρατορίας της Κωνσταντινουπόλεως αντίστοιχα. 

Ελάχιστη έρευνα έχει γίνει πάνω στις ιστορικές συγκυρίες που οδήγησαν στην ποίηση όσο και στην τελική μορφολογία των δύο κανόνων.Το σίγουρο γεγονός της Ιστορίας των δύο Παρακλήσεων είναι ότι ο Κανών της Μεγάλης Παρακλήσεως είναι ποίημα του Αυτοκράτορα της Νικαίας Θεοδώρου Β’ Δούκα του Λασκάρεως. Ο τίτλος του δούκα μάς δείχνει ότι συνέθεσε τον Κανόνα πριν την άνοδό του στον θρόνο της Νικαίας τον Νοέμβριο 1254.

Ο Θεόδωρος Β’ Λάσκαρις ήταν προικισμένος υμνογράφος και υπήρξε συνθέτης πολλών Κανόνων και άλλων ύμνων, όμως δοκιμαζόταν από κάποια ασθένεια, η οποία τον ανάγκασε να παραιτηθεί από τον θρόνο της Νικαίας και να αποσυρθεί στην Μονή των Σωσάνδρων, δυτικά της Νικαίας, όπου και εκάρη μοναχός λίγο πριν τον θάνατο του. Ο Θεόδωρος συνέθεσε τον Κανόνα της Μεγάλης Παρακλήσεως, ενώ ακόμα ήταν δούκας, μάλλον σε κάποια ύφεση της ασθενείας του που διήρκεσε περισσότερο του συνήθους, γεγονός που αποδόθηκε σε θαύμα της Θεοτόκου προς αυτόν. Ο Κανών γρήγορα διαδόθηκε στις Μονές της Νικαίας και κατά πάσα πιθανότητα διαμορφώθηκε σε ακολουθία από τους μοναχούς των Σωσάνδρων ή των πέριξ Μονών.

Κατά την διάρκεια της βασιλείας του Θεοδώρου ο Κανών χρησιμοποιείται ήδη με την σημερινή του μορφή ως Παράκλησις σαν Βασιλική Ακολουθία και διαδίδεται σε όλη την Αυτοκρατορία της Νικαίας.

Ακόμα και κατά τις τελευταίες ώρες του Θεοδώρου η Μεγάλη Παράκλησις ετελείτο καθημερινώς προς ίασή του. Δεν γνωρίζουμε την ακριβή ημέρα της Κοιμήσεως τού Θεοδώρου, αλλά αφού συνέπεσε κοντά στην Κοίμηση της Θεοτόκου είναι εύλογο να υποθέσουμε ότι οι μοναχοί των Σωσάνδρων αφιέρωσαν αυτή την ακολουθία στην μνήμη του Θεοδώρου και κατέστη συνήθεια έκτοτε να ψάλλεται η ακολουθία κάθε Αύγουστο εις μνήμην τού ποιητού της.

Βεβαίως το όνομα της ακολουθίας δεν ήτο ίδιο με το σημερινό της Μεγάλης Παρακλήσεως, αφού δεν υπήρχε ακόμα Μικρή Παράκλησις.

Θα μπορούσε κάλλιστα να είχε ονομαστή ευθύς εξ αρχής «Παρακλητικός Κανών», αφού αποτελούσε επίκληση προς βοήθεια και παρηγοριά άνωθεν. 

Στις 25 Ιουλίου 1261 o Αλέξιος Στρατηγόπουλος καταλαμβάνει την Κωνσταντινούπολη για λογαριασμό του Αυτοκράτορα της Νικαίας Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγου τερματίζοντας έτσι την λατινική κατάληψη των Σταυροφόρων τού 1204.

Η αναίμακτη ανάκτηση της Πόλης χαρακτηρίστηκε αμέσως ως θαυματουργή παρέμβαση της Θεοτόκου. Ο Αυτοκράτωρ για να τιμήσει το θαύμα και την Θεοτόκο αποφάσισε να ηγηθεί θρησκευτικής πομπής και να εισέλθει στην Πόλη κατά τις εορταστικές εκδηλώσεις τού δεκαπενταύγουστου.

Μεταξύ της 25ης Ιουλίου και 15 Αυγούστου πολλές ευχαριστήριες ακολουθίες γινόντουσαν στην Κωνσταντινούπολη και μεταξύ αυτών ήταν και ο προσφάτως εισαχθείς Παρακλητικός Κανών τού Θεοδώρου Λασκάρεως.

Η νέα Βασιλική Αυλή του Μιχαήλ  ευρέθη προ διλήμματος. Οι δύο βασιλικές δυναστείες τού Θεοδώρου Λασκάρεως και Μιχαήλ Παλαιολόγου ευρίσκοντο σε μεγάλο μίσος μεταξύ τους. Ο Μιχαήλ είχε ήδη σφετερισθεί την εξουσία από τον νόμιμο διάδοχο και γιο τού Θεοδώρου, Ιωάννη. Ήταν δύσκολο κατά συνέπεια να δεχθεί η Βασιλική Αυλή ακολουθίες που θύμιζαν την δυναστεία τού Θεοδώρου.

Ο άγνωστος μέχρι τότε μοναχός Θεοστήρικτος έδωσε την λύση. Χρησιμοποιώντας τον ήδη γνωστό Κανόνα προς την Υπεραγία Θεοτόκο τού Θεοφάνους Γραπτού και άλλα λειτουργικά στοιχεία, όπως βιβλικά αναγνώσματα, ευαγγέλιο, έφτιαξε την Ακολουθία τού Μικρού Παρακλητικού Κανόνος.

Ο Κανών τού Θεοφάνους Γραπτού είχε ήδη εισαχθεί ως πρώτος κανών τού όρθρου στις εορτές μεγάλων αγίων.

Ο Θεοφάνης με την σειρά του είχε χρησιμοποιήσει, προϋπάρχοντα στοιχεία από τον Κανόνα τού Ιωάννου Δαμάσκηνου στην έγερση τού Λαζάρου. Συγκεκριμένα είχε δανειστή τους ειρμούς της α’, γ’, ζ και η’ ωδής, ενώ τους υπολοίπους ή τους συνέθεσε μόνος του ή τους δανείσθηκε από προγενέστερο λειτουργικό υλικό.

 

Έτσι ο Μικρός Παρακλητικός Κανών πήρε ανάλογη μορφή και σχήμα με τον ήδη υπάρχοντα Μεγάλο Παρακλητικό Κανόνα.

Ο τελευταίος παρέμεινε εις χρήση μόνο κατά την νηστεία του δεκαπενταύγουστου αφού ήταν τόσο στενά συνδεδεμένος με την μνήμη τού Θεοδώρου, ενώ βαθμιαία άρχισε να εναλλάσσεται με τον Μικρό, ο όποιος διεδόθη εξ ίσου ευρέως και χρησιμοποιείτο πλέον καθ’ όλη την διάρκεια τού χρόνου (εις πάσαν περίστασιν). Δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς καθιερώθη η εναλλακτική χρήση των δύο Παρακλήσεων κατά το δεκαπενταύγουστο.

Είναι φυσικό να υποθέσουμε πως αρκετά χρόνια μετά τον θάνατο τον Μιχαήλ και την λησμόνηση των διαφορών των δύο δυναστειώνκαθιερώθηκε η εναλλαγή των δύο Παρακλήσεων κατά το δεκαπενταύγουστο ως εναρμόνιση των δύο παραδόσεων Νικαίας – Κωνσταντινουπόλεως. 

Έτσι σήμερα αποδίδουμε τιμή στην πρώτη πρέσβειρα και μεσίτρια, μετά τον Θεάνθρωπο Χριστόν, η Παναγία μας είναι εκείνη, που μπορεί και θέλει να μεταφέρει τις ικεσίες και τις δεήσεις μας στα πόδια του Παμβασιλέως Θεού.

Ας καταφύγουμε λοιπόν, αγαπητοί μου αδελφοί, με πίστη, με αληθινή ταπείνωση και με αγάπη στην φυσική μας μητέρα και ας την παρακαλούμε καθημερινά, ειλικρινά για τα προβλήματά μας, και εκείνη Πολυεύσπλαχνη, θα μας συμπαραστέκεται στις δύσκολες ώρες και θα μας ελεεί με τη μεγάλη χάρη της. Αμήν…

http://agathan.wordpress.com

http://antexoume.wordpress.com

http://yiorgosthalassis.blogspot.com/2014/08/blog-post_2.html